Ik las een quote van Heraclitus, een Griekse filosoof, geboren in 544 BC. Da’s al een heel tijdje geleden. Hij zei: “No man ever steps in the same river twice, for it’s not the same river and he’s not the same man.” Vertaald: ‘Niemand stapt ooit twee keer in dezelfde rivier, want het is niet dezelfde rivier en het is niet dezelfde persoon.’ Het schetst een mooi beeld van de voortdurende verandering die leven inhoudt. Het in elk moment verschijnen van gedachten, ervaringen, gevoelens, beelden, situaties. Waar we zo graag iets ‘vasts’ van maken. Een rare, wat mij betreft onnatuurlijke beweging.
Hierover mijmerend ging ik nog een stapje verder. Want zien dat de rivier en de persoon steeds veranderen is best behulpzaam, maar volgens mij niet het ‘eindpunt’. Ik vroeg me af wat de rivier nu eigenlijk is.
Neem de Rijn. Daar kunnen we heel veel over vertellen. Meester Vermeulen van de vijfde klas leerde ons daar een krom rijmpje over, als ezelsbruggetje. ‘De Rijn, de Rhône en de Aar ontspringen bij de Sint Gothaaar’ (de Sint Gotthard, maar dat rijmde niet helemaal lekker). We kunnen zeggen dat de Rijn 1233 kilometer lang is en door verschillende landen stroomt. Maar nogmaals; wat IS die rivier nu eigenlijk? Is het het water? Nee, dat kan niet. Het is steeds ander water dat er door de bedding stroomt. Is het de bedding dan? Dat lijkt me niet. Ook die verandert in de loop der tijd en bovendien: als het water weg zou zijn en de bedding overblijft, is er geen rivier meer. Goh. Interessant.
Hetzelfde kunnen we ons afvragen over de persoon die in de quote van Heraclites de rivier instapt; wie of wat is dat? Ook daar kunnen we allerlei dingen over vertellen. Waar we geboren zijn, hoe lang we al rondlopen, wat we meegemaakt hebben, hoe het lichaam eruit ziet en welke eigenschappen we hebben. Maar is dat dan wie we zijn?
Leuk om eens naar te kijken. In alle openheid. En op te merken hoe het denken steeds bezwaren opwerpt als het over de ontmanteling van ‘ons zelf’ gaat. Want bij die rivier is het nog wel geinig om te ontdekken dat we wel iets waarnemen wat we de rivier noemen, maar dat ‘ie eigenlijk niet bestaat. Bovendien vindt de Rijn er niets van, dat ‘ie niet zou bestaan. Er wordt gewoon gestroomd. Maar dat persoontje, of eigenlijk het denken, heeft allerlei ideeën waar het soms liever geen afscheid van neemt. De vraag: “wat blijft er dan over?” komt vaak op, met irritatie of ongeloof of weerstand.
Hier lijkt het of er uit een onbenoembare en non-lokale Bron simpelweg een eindeloze stroom energie (ervaringen) is, in een steeds veranderende (eroderende haha) bedding die we voor het gemak Angela noemen.
Zo gaan we van een steeds veranderend ‘iets’ naar eigenlijk ‘niets’. Mooi hè?
